Dr hab. inż. Agnieszka Starek-Wójcicka, prof. uczelni
mgr inż. Emilia Osmólska

Kwas galusowy (łac. Acidum Gallicum; ang. Gallic Acid), jest związkiem należącym do grupy kwasów fenolowych, trihydroksylową pochodną kwasu benzoesowego. Ma postać żółtego lub białego krystalicznego proszku, o temperaturze topnienia 239-240 st. C. Jest rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze, natomiast nie rozpuszcza się w chloroformie i benzenie. Ogrzewany ulega rozpadowi do dwutlenku węgla i pirogalolu. Można go otrzymać przez gotowanie kwasu taninowego z wodorotlenkiem sodu lub mocnymi kwasami (solny, siarkowy), kompleksuje jony żelaza (III) (Fe3+), dając związki o intensywnie ciemnym zabarwieniu.

W okresie międzywojennym ester metylowy kwasu galusowego (galusan metylu) pod nazwą Gallicin (Methylium gallicum) był używany w leczeniu zapalenia powiek i spojówek oraz chorób skóry (roztwory, zasypki). Działał antyseptycznie i przeciwzapalnie oraz ściągająco. W XIX i na początku XX wieku kwas galusowy stosowano już w leczeniu cukrzycy, gruźlicy, krwawień płucnych i z przewodu pokarmowego.
Obecnie literatura przedmiotu wskazuje, iż kwas galusowy występuje w wielu roślinach zarówno w stanie wolnym, jak również w postaci galotaniny. Kwas ten zawierają na przykład: ziele żurawki, liść i kora oczaru czy liście herbaty [Lin i in., 1998; Wilkins, 1998; Touriño i in., 2008; Ye i in., 2018].
Bozan i in. [2002] oraz AlJaber [2008] stwierdzili, że kwas galusowy występuje w dużych ilościach w owocach sumaka – przyprawie dedykowanej głównie do nadawania cierpkiego smaku potrawom z udziałem mięsa w kuchni irańskiej, libańskiej czy też tureckiej. Charakteryzuje się dość wysoką kwasowością, dlatego bardzo często zastępuje składniki, takie jak: cytrynę, limonkę, ocet, tamaryndowiec itp.
Przeprowadzono badanie mające na celu optymalizację ekstrakcji polifenoli w owocach sumaka, w którym autorzy dostosowali i zróżnicowali warunki, w jakich odbywała się ekstrakcja. Ustalono, optymalne parametry procesu: stężenie etanolu 80%; czas ekstrakcji 1 h; temperaturę ekstrakcji 40°C; wielkość cząstek 1,0 mm i stosunek rozpuszczalnika do sumaka wynoszący 15:1 ml/g [Kossah i in., 2010].
Z drugiej strony badanie wykonane przez Zalacain i in. [2003] dowiodło, że najlepsze warunki ekstrakcji galotanin z liści sumaka to ich maceracja w wodzie o temperaturze 45°C przez 60 minut. Gallotanniny są najliczniejszymi związkami tanin występującymi w rodzaju Rhus [Sakhr i Khatib, 2020]. Zidentyfikowano 6 z nich: penta, hexa, hepta, octa, nona i decagalloyl-glucoside [Romeo i in., 2015]. Stąd też nie bez powodu sumak stał się dodatkiem do mięs i przetworów mięsnych czy też uzupełnieniem paszy dla zwierząt.
W Urmii w Iranie proszek Rhus coriaria zastosowano jako uzupełnienie paszy dla kurcząt brojlerów w celu zmniejszenia wartości wskaźnika TBARS w mięsie ud poddawanych stresowi cieplnemu. Stres cieplny spowodował wydłużenie ich tuczu, a nawet wzrost śmiertelności. Stało się tak, ponieważ u kurcząt żyjących w gorących obszarach krajów tropikalnych wykazano spadek spożycia paszy, a co za tym idzie ubytek masy ciała. Poziomy TBARS, które wskazują na peroksydację lipidów, wzrastały u kurczaków poddanych stresowi cieplnemu z powodu wzrostu stresu oksydacyjnego i utleniania lipidów w mięśniach szkieletowych. Wpływało to na smak, konsystencję, barwę i wartości odżywcze mięsa pogarszając jego jakość. Aby przezwyciężyć ten problem, zastosowano różne poziomy sumaka jako dodatku do karmy dla kurczaków i porównano z dodatkiem octanu alfa-tokoferolu jako kontroli. Mięso ptaków karmionych paszą zawierającą średnią ilość sumaka charakteryzowało się niższym poziomem utleniania tłuszczu w porównaniu z wartościami parametru zmierzonymi w mięsie brojlerów, u których nie suplementowano tego dodatku. Natomiast u ptaków, którym podawano paszę z sumakiem w wyższych stężeniach, zmiany oksydacyjne zachodziły szybciej, co pogorszyło jakość mięsa. Ponadto wartość wskaźnika TBARS była wyższa u osobników karmionych paszą z octanem alfa tokoferolu (w porównaniu z dodatkiem Rhus coriaria w średnich stężeniach) [Sharbati i in., 2015].
Estry kwasu galusowego są stosowane w przemyśle mięsnym nie tylko w celu wzbogacenia paszy dla zwierząt, ale również jako przeciwutleniacze przeciwdziałające jełczeniu tłuszczów jadalnych. Mahlooji i Sharafati-Chaloshtori [2020] wykazali, iż dodanie ekstraktu sumaka do próbek wołowego mięsa mielonego w znacznym stopniu zapobiegło zmianom oksydacyjnym.
Kosar i in. [2007] zanotowali natomiast pozytywny wpływ 8% ekstraktu wodnego sumaka, oceniając mięso królicze z rasy nowozelandzkiej. Świeżość produktu z tym naturalnym dodatkiem wydłużono aż do 15 dni. Oprócz sumaka kilka innych przypraw zawierających kwas galusowy i jego pochodne wykazuje silną aktywność przeciwutleniającą. Potwierdzają to badania Kozłowskiej i Ścibisz [2012] z których wynika, że wodno-etanolowe ekstrakty otrzymane z wysuszonego ziela tymianku (Thymus vulgaris) i oregano (Origanum vulgare) charakteryzowały się najwyższą zawartością polifenoli ogółem, odpowiednio 218 mg kwasu galusowego/g ekstraktu i 197 kwasu galusowego/g ekstraktu. Badając pojemność przeciwutleniającą wobec kationorodników ABTS•+ oraz pojemność mierzoną z odczynnikiem DPPH, stwierdzono również największe wartości dla tych przypraw (spośród badanych jeszcze mięty i szałwii).
Aktywność przeciwutleniającą tymianku w stosunku do lipidów zawartych w mięsie wykazano również, dodając go do mięsa kurcząt i indyków przechowywanych w zamrażarce przez okres 6 miesięcy [Szczepanik, 2007].
Celem pracy Nieto i in. [2011] było ustalenie, czy włączenie liści tymianku (TL) do diety ciężarnych owiec wpływa na cechy sensoryczne i stabilność oksydacyjną gotowanego mięsa jagnięcego. Trzydzieści sześć owiec Segureña zostało losowo przydzielonych do trzech grup. Jedna z nich była karmiona dietą podstawową jako kontrolą, podczas gdy dieta pozostałych dwóch grup została zmodyfikowana poprzez zastąpienie 3,75% (T1) i 7,5% (T2) diety kontrolnej liśćmi tymianku. TBARS, lotne związki i właściwości sensoryczne gotowanego mięsa jagnięcego analizowano w dniach 0, 2 i 4. Włączenie TL do diety zwierząt sprzyjało właściwościom przeciwutleniającym obrobionych cieplnie próbek mięsa jagnięcego. Autorzy pracy wykazali również niższe wartości TBARS, a podczas oceny sensorycznej nie wyczuli zjełczałego zapachu i smaku badanych wyrobów. Nie stwierdzono także statystycznie istotnych różnic między wynikami otrzymanymi dla dwóch różnych udziałów procentowych liści tymianku w diecie zwierząt (T1 i T2).
Natomiast Dal Bosco i in. [2014] zbadali wpływ włączenia liści tymianku (TL) do diety ciężarnych owiec na cechy sensoryczne, chemiczne i mikrobiologiczne mięsa jagnięcego przechowywanego w zmodyfikowanej atmosferze (70% O2:30% CO2). W tym celu trzydzieści sześć owiec zostało losowo przydzielonych do trzech grup: kontrolnej (dieta podstawowa), T1 (3,7% liści tymianku), T2 (7,5% liści tymianku). Wszystkie parametry świeżego mięsa jagnięcego analizowano w dniach 0, 7, 14 i 21. Obecność związków przeciwutleniających w diecie zawierającej TL opóźniała pogorszenie barwy, utlenianie lipidów i namnażanie bakterii, jednocześnie nadając lepszy ogólny wygląd świeżemu mięsu jagnięcemu. Ogólnie efekt ten był wyraźniejszy przy zastosowaniu wyższego poziomu TL (7,5%). Stwierdzono wysokie współczynniki korelacji między atrybutami sensorycznymi, współrzędnymi CIE LAB i TBARS.
Florou-Paneri i in. [2005] w celu zwiększenia stabilności oksydacyjnej mięsa indyczego przechowywanego w 4°C dodali do paszy oregano i olejek z tego zioła. Trzydzieści 12-tygodniowych indyków podzielonych na pięć grup było karmionych dietą kontrolną i dietą uzupełnianą 5 g oregano/kg, 10 g oregano/kg, 100 mg olejku z oregano/kg i 200 mg olejku z oregano/kg przez 4 tygodnie przed ubojem. Utlenianie lipidów oceniano poprzez monitorowanie tworzenia się dialdehydu malonowego w mięsie piersi i ud po 0, 3, 6 i 9 dniach przechowywania w lodówce. Wyniki pokazały, że suplementy paszowe zwiększały stabilność oksydacyjną mięsa bez wpływu na spożycie paszy i dzienny przyrost masy ciała indyków. Suplementacja olejkiem eterycznym z oregano w dawce 100 mg/kg była bardziej skuteczna w opóźnianiu utleniania lipidów w porównaniu z dietą kontrolną we wszystkich punktach czasowych, ale była gorsza od samego oregano w dawce 5 g/kg. Ponadto olejek eteryczny z oregano w dawce 200 mg/kg był bardziej skuteczny niż zioło oregano w dawce 5 g/kg i równoważny ziołowi z oregano w dawce 10 g/kg, w opóźnianiu utleniania lipidów. Mięso z uda było bardziej podatne na utlenianie lipidów niż mięso z piersi [Florou-Paneri i in., 2005].
Podobne obserwacje przeprowadzili Marcinčák i in. [2008] oceniając wpływ olejowego ekstraktu z oregano dodanego do paszy na stabilność oksydacyjną mięsa drobiowego. Kurczęta brojlery, których dieta zawierała oregano, osiągały większą wagę (2563 ± 140 g) w porównaniu z grupą kontrolną (2462 ± 195 g). Badano procesy oksydacyjne jako zmiany zawartości dialdehydu malonowego w mięsie piersi i ud po 0, 3, 6 i 12 miesiącach przechowywania w temperaturze -21°C. Dodatkowo próbki po rozmrożeniu przechowywano w warunkach chłodniczych (4°C) w czasie 12 godzin, następnie mięso zmielono i poddano obróbce termicznej w 80°C przez 15 minut, aby zaobserwować działanie przeciwutleniające olejku z oregano. Wyniki pokazały, że zastosowany dodatek był bardziej skuteczny w opóźnianiu utleniania lipidów w porównaniu z dietą kontrolną we wszystkich punktach czasowych. Co więcej, mięso z uda było bardziej podatne na utlenianie lipidów niż mięso z piersi. Takie same pozytywne działanie ekstraktu z oregano zaobserwowano w mięsie po podgrzaniu.
Bezpieczeństwo mikrobiologiczne świeżego mięsa jest głównym przedmiotem troski o konsumentów na obecnym rynku żywności. Dlatego też celem badań Fang i in. [2018] była ocena skuteczności nowo opracowanej jadalnej powłoki z kwasu galusowego/chitozanu pod kątem zachowania jakości świeżej wieprzowiny. Schab powlekano 2% chitozanem (CHI), 0,2% kwasem galusowym w 2% chitozanie (CHI/0,2G) lub 0,4% kwasem galusowym w 2% chitozanie (CHI/0,4G). Następnie materiał przechowywano w temperaturze 4°C w opakowaniu w atmosferze modyfikowanej (MAP). Wyniki pokazały, że aktywność przeciwbakteryjna powłoki chitozanowej wzrosła wraz z wprowadzeniem kwasu galusowego. W produktach wzbogaconych CHI/0,2G i CHI/0,4G zaobserwowano spowolnienie utlenianie lipidów. Próbka CHI/0,4G wykazywała efekt utleniania probiałkowego, co sugeruje włączenie optymalnego stężenia kwasu galusowego. Badania te dostarczają praktycznej metody nakładania powłok z kwasu galusowego/chitozanu w celu utrwalenia świeżej wieprzowiny w środowisku MAP.
Cao i in. [2019] ocenili zdolność działania innej powłoki – kombinacji nizyny/kwasu galusowego/chitozanu i pakowania w atmosferze modyfikowanej MAP (80% O2 + 20% CO2) w zakresie konserwacji świeżego schabu wieprzowego podczas chłodniczego przechowywania (2±1°C, 20 dni). Świeże schaby wieprzowe pokryto 2% roztworem samego chitozanu (CHI), 0,2% kwasem galusowym w 2% chitozanie (CHI/GA), 0,2% nizyną w 2% chitozanie (CHI/N) oraz 0,2% nizyną połączoną z 0,2% kwasem galusowym w 2% roztworze chitozanu (CHI/N/GA). Próbki wieprzowiny analizowano pod kątem pH, barwy (L*, a*, b*), substancji reagujących z kwasem tiobarbiturowym (TBARS) i ogólnej liczby drobnoustrojów. Wyniki wykazały, że w porównaniu z innymi roztworami powlekającymi, zastosowanie CHI/N/GA zmniejszyło utlenianie lipidów (najniższa wartość TBARS wynosząca 0,28 mg MDA/kg) oraz ograniczyło rozwój bakterii. Barwa produktu również została zachowana, o czym świadczy najwyższa wartość a* (6,85). Stąd wniosek, że połączenie nizyny / kwasu galusowego / powłoki chitozanu z MAP może być stosowane jako technologia pakowania świeżej wieprzowiny.
Bardzo popularne w ostatnim czasie stało się również wzbogacanie paszy dla zwierząt różnymi innymi dodatkami. Jung i in. [2010] dowiedli, iż suplementacja paszy kwasem galusowym połączonym z kwasem linolowym (MGL) może poprawić potencjał antyoksydacyjny oraz właściwości odżywcze i funkcjonalne mięsa z piersi brojlerów. Ptaki w okresie 22–36 dni otrzymały 3 rodzaje diet: kontrolną (komercyjna pasza), 0,5% MGL (kwas galusowy i kwas linolowy w stosunku 1:1) i 1,0% MGL. Działanie redukujące ABTS+ oraz zmniejszenie wskaźnika TBARS nastąpiło po zastosowaniu 1,0% MGL. Zauważono również, że stężenie kwasów arachidonowego i dokozaheksaenowego było wyższe u brojlerów karmionych paszą zawierającą MGL.
Jung i inni naukowcy rok później przeprowadzili inne badanie – 120 kur niosek podzielili na pięć grup w ciągu 4 tygodni okresu doświadczalnego. Ptaki karmili następującymi dietami: kontrolną (pasza handlowa), 0,05% MGL (GA: LA = 1: 1, równy stosunek molowy), 0,1% MGL, 0,05% NGL i 0,1% NGL. Zmierzyli potencjał przeciwutleniający białka i żółtka jaja oraz skład kwasów tłuszczowych i zawartość cholesterolu w żółtku jaja. Wartość TBARS żółtka jaj (po przechowywaniu przez 14 dni) od kur karmionych 0,1% MGL i 0,05% NGL była niższa niż w przypadku jaj pochodzących od kur z dietą kontrolną. Aktywność redukująca ABTS + białka jaja została znacząco poprawiona przez MGL i NGL, ale tylko NGL miał wpływ na żółtko. Suplementacja diety 0,05% lub 0,1% MGL i 0,05% NGL podniosła zawartość PUFA w żółtku jaja. Zawartość cholesterolu w żółtku jaj kur karmionych dietą kontrolną była wyższa niż u karmionych 0,1% MGL, 0,05% lub 0,1% NGL. Podsumowując, dieta składająca się z MGL i NGL może poprawić potencjał przeciwutleniający jaja i jakość kwasów tłuszczowych w żółtku, jednocześnie obniżając poziom cholesterolu [Jung i in., 2011].
Kolejne badanie zostało przeprowadzone w celu oceny łącznego wpływu suplementacji diety kwasem galusowym i linolowym (MGL) na działanie przeciwutleniające i jakość mięsa z ud brojlerów. Ptaki otrzymały 3 rodzaje diet: komercyjną dietę (kontrolna), 0,5% MGL (kwas galusowy:kwas linolowy = 1 M:1 M) oraz 1,0% MGL w okresie od 22 do 36 dnia. Podwyższono wartość pH mięsa ud brojlerów poprzez suplementację MGL. Zdolność zatrzymywania wody w mięsie uda została zwiększona dzięki suplementacji 1,0% MGL w diecie. Działanie przeciwutleniające (całkowita zawartość związków fenolowych, aktywność zmiatania rodników DPPH, aktywność redukująca ABTS +, moc redukcyjna i wartość TBARS) w udach brojlerów uległa znacznej poprawie przy 1,0% MGL. Kwas linolowy i dokozaheksaenowy były wyższe u brojlerów karmionych obydwoma poziomami MGL w diecie [Lee i in., 2012].
Antybiotyki są stosowane od dawna w celu zwiększenia rentowności przemysłu drobiarskiego poprzez poprawę przyrostu masy ciała czy współczynnika konwersji paszy. Jednak ze względu na obawy konsumentów dotyczące bezpieczeństwa oraz zakaz nałożony przez Unię Europejską i inne kraje na sztuczne stymulatory wzrostu stosowane w paszach, spowodowało, iż niedawne badania skupiono na naturalnie występujących ekstraktach roślinnych jako alternatywie. Związki fenolowe, ogólnie uważane za bioaktywne fitochemikalia, są jedną z najlepszych opcji, biorąc pod uwagę fakt, że są szeroko rozpowszechnione w roślinach, wykazują różne właściwości przeciwutleniające oraz przynoszą korzyści zdrowotne. Kwas 3,4,5-trihydroksybenzoesowy, znany również jako kwas galusowy (GA), występuje w wielu roślin jadalnych, a także zielarskich i przyprawowych (w postaci wolnej lub częściej, jako składnik hydrolizowalnych tanin). Stosując go, nie tylko ochraniamy żywność przed niekorzystnymi zmianami fizykochemicznymi czy mikrobiologicznymi, ale dodatkowo możemy wzbogacić pasze dla zwierząt w ten cenny składnik. Jednak niezbędne są dalsze badania nad różnymi dawkami i możliwościami zastosowań, aby osiągnąć bardziej wszechstronne wyniki i w pełni zrozumieć mechanizm działania kwasu galusowego.

Literatura

AlJaber, G. (2008). Antibacterial effect of two phenolic extracts from Rhus coriaria. BRJ, 22, 22-32.
Bozan, B., Kosar, M., Tunalier, Z., Ozturk, N., & Baser, K. H. C. (2003). Antioxidant and free radical scavenging activities of Rhus coriaria and Cinnamomum cassia extracts. Acta Alimentaria, 32(1), 53-61.
Cao, Y., Warner, R. D., & Fang, Z. (2019). Effect of chitosan/nisin/gallic acid coating on preservation of pork loin in high oxygen modified atmosphere packaging. Food Control, 101, 9-16.
Dal Bosco, A., Gerencsér, Z., Szendrő, Z., Mugnai, C., Cullere, M., Kovàcs, M., … & Dalle Zotte, A. (2014). Effect of dietary supplementation of Spirulina (Arthrospira platensis) and Thyme (Thymus vulgaris) on rabbit meat appearance, oxidative stability and fatty acid profile during retail display. Meat science, 96(1), 114-119.
Fang, Z., Lin, D., Warner, R. D., & Ha, M. (2018). Effect of gallic acid/chitosan coating on fresh pork quality in modified atmosphere packaging. Food chemistry, 260, 90-96.
Florou-Paneri, P., Palatos, G., Govaris, A., Botsoglou, D., Giannenas, I., & Ambrosiadis, I. (2005). Oregano herb versus oregano essential oil as feed supplements to increase the oxidative stability of turkey meat. International Journal of Poultry Science, 4(11), 866-871.
Jung, S., Choe, J. H., Kim, B., Yun, H., Kruk, Z. A., & Jo, C. (2010). Effect of dietary mixture of gallic acid and linoleic acid on antioxidative potential and quality of breast meat from broilers. Meat science, 86(2), 520-526.
Jung, S., Han, B. H., Nam, K., Ahn, D. U., Lee, J. H., & Jo, C. (2011). Effect of dietary supplementation of gallic acid and linoleic acid mixture or their synthetic salt on egg quality. Food Chemistry, 129(3), 822-829.
Kosar, M., Bozan, B., Temelli, F., & Baser, K. H. C. (2007). Antioxidant activity and phenolic composition of sumac (Rhus coriaria L.) extracts. Food chemistry, 103(3), 952-959.
Kossah, R., Nsabimana, C., Zhang, H., & Chen, W. (2010). Optimization of extraction of polyphenols from Syrian sumac (Rhus coriaria L.) and Chinese sumac (Rhus typhina L.) fruits. Research Journal of Phytochemistry, 4(3), 146-153.
Kozlowska, M., & Scibisz, I. (2012). Badanie zawartości polifenolii aktywności przeciwutleniającej ekstraktów z roślin przyprawowych podczas ich przechowywania. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 45(3), 358–363.
Lee, K. H., Jung, S., Kim, H. J., Kim, I. S., Lee, J. H., & Jo, C. (2012). Effect of dietary supplementation of the combination of gallic and linoleic acid in thigh meat of broilers. Asian-Australasian journal of animal sciences, 25(11), 1641.
Lin, J. K., Lin, C. L., Liang, Y. C., Lin-Shiau, S. Y., & Juan, I. M. (1998). Survey of catechins, gallic acid, and methylxanthines in green, oolong, pu-erh, and black teas. Journal of agricultural and food chemistry, 46(9), 3635-3642.
Mahlooji, M., & Sharafati-Chaloshtori, R. (2020). An Investigation of the Antibacterial Effect of Sumac Extract in Minced Beef Contaminated with Multidrug Resistance E. coli. Yafteh, 22(1).
Marcinčák, S., Cabadaj, R., Popelka, P., & Šoltýsová, L. (2008). Antioxidative effect of oregano supplemented to broilers on oxidative stability of poultry meat. Slov Vet Res, 45(2), 61-66.
Nieto, G., Bañón, S., & Garrido, M. D. (2011). Effect of supplementing ewes’ diet with thyme (Thymus zygis ssp. gracilis) leaves on the lipid oxidation of cooked lamb meat. Food Chemistry, 125(4), 1147-1152.
Romeo, F. V., Ballistreri, G., Fabroni, S., Pangallo, S., Nicosia, M. G. L. D., Schena, L., & Rapisarda, P. (2015). Chemical characterization of different sumac and pomegranate extracts effective against Botrytis cinerea rots. Molecules, 20(7), 11941-11958.
Sakhr, K., & El Khatib, S. (2020). Physiochemical properties and medicinal, nutritional and industrial applications of Lebanese Sumac (Syrian Sumac-Rhus coriaria): A review. Heliyon, 6(1), e03207.
Sharbati, A., Daneshyar, M., Aghazadeh, A., Aliakbarlu, J., & Hamian, F. (2015). Effects of Rhus coriaria on nutrient composition, thiobarbituric acid reactive substances and colour of thigh meat in heat-stressed broilers. South African Journal of Animal Science, 45(1), 49-55.
Szczepanik, G. (2007). Wpływ ekstraktów kopru, podbiału, rozmarynu, skrzypu, szałwii i tymianku na hamowanie utleniania lipidów wyekstrahowanych z tkanki mięśniowej kurcząt i indyków. Żywność Nauka Technologia Jakość, 14(4), 89-98.
Touriño, S., Lizárraga, D., Carreras, A., Lorenzo, S., Ugartondo, V., Mitjans, M., … & Torres, J. L. (2008). Highly galloylated tannin fractions from witch hazel (Hamamelis virginiana) bark: electron transfer capacity, in vitro antioxidant activity, and effects on skin-related cells. Chemical research in toxicology, 21(3), 696-704.
Wilkins, C. (1988). Galloyl glucose derivatives from Heuchera cylindrica. Phytochemistry, 27(7), 2317-2318.
Ye, Y., Yan, J., Cui, J., Mao, S., Li, M., Liao, X., & Tong, H. (2018). Dynamic changes in amino acids, catechins, caffeine and gallic acid in green tea during withering. Journal of Food Composition and Analysis, 66, 98-108.
Zalacain, A., Prodanov, M., Carmona, M., & Alonso, G. L. (2003). Optimisation of extraction and identification of gallotannins from sumac leaves. Biosystems engineering, 84(2), 211-216.
https://rozanski.li/1235/acidum-gallicum-kwas-galusowy-jako-lek-w-dawnej-medycynie/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwas_galusowy
http://rozanski.li/2395/antyoksydanty-w-ziolach/
https://sklep.kuchnieswiata.com.pl/product-pol-946-Przyprawa-Sumac-Sumak-20g-Green-Cuisine.html